Aalst, eind 19e eeuw. Priester Adolf Daens keert terug naar zijn geboortestad, die wordt geteisterd door sociale ongelijkheid, kinderarbeid, lage lonen en erbarmelijke werkomstandigheden in de textielindustrie. Gedreven door zijn rechtvaardigheidsgevoel kiest Daens de zijde van de arbeiders, ook al botst hij zo met de conservatieve kerk, de gegoede burgerij en zelfs met zijn eigen bisschop. Wanneer hij in de kerk de wantoestanden aanklaagt, haalt hij zich de woede op de hals van de fabrieksdirecteuren en de kerkelijke overheden. Daens richt de Christene Volkspartij op, wordt tot parlementslid verkozen en stelt zo de rechten van de gewone mensen op de agenda, met ingrijpende gevolgen voor de stad, de kerk en voor zijn eigen roeping als priester. Deze indrukwekkende film was de eerste Vlaamse film die voor een Oscar werd genomineerd. Het is een gedetailleerd historisch fresco over de strijd voor gerechtigheid en de offers die daarvoor moeten worden gebracht.
“De speelfilm Daens van Stijn Coninx is nog altijd een van de succesvolste en meest gewaardeerde Vlaamse filmproducties aller tijden. Het verhaal van de Aalsterse priester die rond de vorige eeuwwisseling opkwam tegen de armoede en de kinderarbeid in de plaatselijke textielfabrieken, lokte destijds bijna één miljoen Belgen naar de bioscoop.”
De Morgen
“Daens is een monumentaal epos over de ontvoogding van de Vlaamse arbeiders aan het einde van de negentiende eeuw. De Vlaamse jonge producer Dirk Impens (1957) en de van de Urbanus-komedies bekende regisseur Stijn Coninx hebben het documentaire opgebouwde literaire werk van Louis Paul Boon Pieter Daens of hoe in de negentiende eeuw de arbeiders van Aalst vochten tegen armoede en onrecht verwerkt tot een ruim twee uur lange fictiefilm in de beste narratieve filmtraditie zonder de geest van het werk van Boon onrecht aan te doen of te verraden.”
Ronnie Pede
“Het was geen sinecure om een populaire film te maken van een historische figuur die een belangrijke sociale beweging inspireerde, en tegelijk trouw te blijven aan het boek van Louis Paul Boon. Coninx en de producent Dirk Impens kozen voor een zo authentiek mogelijke evocatie van de sociale wantoestanden, en trokken voor de opnames naar Polen. Daar vonden ze nog fabrieken en arbeiderswijken die makkelijker een negentiende-eeuwse look aangemeten konden krijgen.”
De Standaard
“Verschillende historici hebben inderdaad enkele historische facetten van de film geprezen, in het bijzonder de weergave van de ellendige materiële en spirituele omstandigheden van de arbeiders. Maar de film presenteert zich niet als ‘documentaire fictie’ zoals het boek dat doet. De filmmakers benadrukten dit ook herhaaldelijk in interviews. Terwijl Boon er prat op ging dat alle personages en gebeurtenissen in zijn boek gebaseerd waren op echte personen en gebeurtenissen, presenteert de film ook verschillende fictieve personages en gebeurtenissen. De meest opvallende toevoeging betreft een soort Romeo en Julia-verhaallijn, belichaamd door de fictieve personages Nette Scholliers (gespeeld door Antje De Boeck) en Jan De Meeter (gespeeld door Michaël Pas).”
Gertjan Willems
“Eens gedraaid en gemonteerd wordt de film Daens eerst tijdens het 19e Filmfestival van Gent getoond, waar hij de Gulden Spoor wint. Daarnaast zorgt de vertoning tijdens het Filmfestival van Venetië grote opwinding. Don Segneri, voorzitter van de katholieke jury, trekt de historische nauwkeurigheid van de film in twijfel, naar aanleiding van een brief die in de film aan priester Daens voorgelezen wordt. Daarin vraagt paus Leo XIII hem expliciet de eenheid van de katholieken niet meer in gevaar te brengen, wat betekent dat hij zich niet meer met de politiek zou moeten bemoeien, of dan op een andere manier. Een snel onderzoek bevestigt dat zo’n brief inderdaad heeft bestaan, en dat de inhoud ervan in de film bijna letterlijk uit het origineel is overgenomen.”
Marie Kelchtermans
“De sociale problematiek van de film wordt dankzij een uitgebalanceerd scenario geïllustreerd met treffende anekdotes. De vertolkingen in de film zijn uitstekend. Naast Jan Decleir als priester Daens is er de revelatie Antje De Boeck, die de rol speelt van een meisje uit een arm gezin dat verscheurd wordt door de sociale conflicten. Opmerkelijk is ook de schitterende vertolking van Julien Schoenaerts als bisschop Stillemans. Dit emotioneel stuk sociale geschiedenis was een enorm bioscoopsucces in Vlaanderen. De film kreeg de titel van Vlaamse Culturele Ambassadeur, werd de eerste Vlaamse langspeelfilm die een Oscarnominatie kreeg en Stijn Coninx werd zelfs met een adellijk lintje bedacht.”
Rik Stallaerts
